تالاب شادگان
این تالاب در انتهای جنوب غربی ایران در جنوب استان خوزستان قرار داشته و از شمال به اهواز، از غرب به رودخانه کارون و جاده آبادان-اهواز، از جنوب به رودخانه بهمنشیر و خلیج فارس و از شرق به خورموسی و خورغزلان در خلیج فارس محدود میشود.
تالاب هویزه یا هورالعظیم
در کنارشهرهای بستان، سوسنگرد و هویزه واقع است و بخشی از آن در خاک عراق قرار دارد. بزرگترین تالاب خوزستان است که سراسر هور از نی پوشیده است. عمق آب در کنارههای هور کم است ولی تدریجاً در وسط آن به چند متر میرسد. این تالاب حدود ۴۵۰ هزار هکتار وسعت دارد که یک سوم آن در خاک ایران و بقیه در خاک عراق قرار دارد. این تالاب از آبهای اضافه رود کرخه، دویرچ و بخشی از آبهای اضافه اروندرود تشکیل شده است. بیشترین تعداد پرندههای در معرض خطر در این تالاب بهسر میبرند و این تالاب از نظر حجم و انوع پرنده نیز بسیار قابل توجه است. بخش عظیمی از هور در کشور عراق در جنگ خشک شده است که عامل اصلی ریزگردها است. این تالاب را مشکلات زیادی تهدید میکند که از آن جمله میتوان به عدم تامین آب مورد نیاز آن و آلودگیهای وارد شده به آن اشاره کرد.
منطقه دز و کرخه
مساحت آن در ۱۳۹۹۵ هکتار میباشد. منطقه دز در فاصله ۲۰ کیلومتری شرق جاده ترانزیتی اهواز-شوش قرار دارد. این دو منطقه در کنار دو رود دز و کرخه قرار گرفته و مناطق جنگلی آنها زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی است. این گونه گوزن آسیایی که گمان میرفت منقرض شده است در سال ۱۳۳۴ ه.ش. در این جنگلها دیده شد و با زندهگیری و انتقال آن به دشت ناز ساری تکثیر و از خطر انقراض در امان ماند. چند رأس از این گونه به جزیره اشک ارومیه نیز منتقل شده است. پوشش گیاهی منطقه سه دسته درختان (مانند پده و گز)، درختچهها (نظیر سریم، بنگله، علف مار و تمشک) و بوتههای یکساله (مانند لگومینوز و گرامینه) است. در جنگلهای دز فراوانی درخت پده بیش از دیگر گیاهان و در جنگلهای کرخه درختان و درختچههای گز بیشتر است.
آبشار شوی
از روستا تا پای آبشار ۱ ساعت پیاده روی دارد. ارتفاع آن۱۰۰ متر و عرض آن حدود ۴۰ متر است. از زیباترین و بلندترین آبشارهای ایران محسوب میشود و در دره شوی جاری است و به رود دز میریزد. آبشار دیگری در نزدیکی این آبشار وجود دارد که بهعنوان آبشاردوم شوی نام برده میشود. این آبشار در مرز بین استان خوزستان و لرستان قرار دارد و گاهی در هر دو استان از آن نام برده میشود.
چغازنبیل
محوطه باستانی چغازنبیل، شهری باستانی است که در قرن سیزدهم پیش از میلاد توسط اونتاش نپیریشا پادشاه ایلامی ساخته شده است. این شهر از قسمتهای مختلفی چون زیگورات، حصارها، دروازهها، معابد، خانههای مسکونی و کاخها تشکیل شده است. این شهر باستانی بین سالهای ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ که شرکتهای نفتی خارجی در جنوب ایران فعالیت داشتند، کشف و در سال ۱۹۵۰ حفاریهایی توسط گیرشمن باستان شناس فرانسوی در آن صورت گرفته است. این شهر باستانی دارای سه حصار بیرونی، میانی و درونی بوده است که بخشهایی از آن در حفاریها سالم از زیر خاک درآورده شده است. حصار بیرونی با طول چهار کیلومتر و عرضی افزون بر پنج متر شامل کل مجموعه دوراونتاش است. دروازهای در ضلع شرقی آن قرار گرفته است. پس از ورود از دروازه به بخش میان حصار بیرونی و حصار درونی بناهایی چون دو کاخ، معبد نوسکو و سازه دفع آب قرار دارد. در مورد بنای سازه دفع آب نظرات متعددی وجود داشته و برخی آن را تصفیه خانه آب میدانند. حصار میانی نیز بصورت چهارضلعی منظمی با طول هر ضلع ۴۰۰ متری دارای چهار دروازه و یک برج آجری است. ضخامت این دیوار نیز بیش از پنج متر بوده و با استفاده از خشت ساخته شده است. بین حصار میانی و حصار درونی نیز چند معبد و نیایشگاه وجود دارد. بخش مقدس شهر در حصار درونی آن قرار دارد که زیگورات داخل آن بنا شده است. این حصار که با خشت خام و شش دروازه ایجاد شده بوده است، همچون حلقهای زیگورات را در بر گرفته است. بخش عمدهای از این حصار با طول ۵۳۰ متر پا برجاست. ضخامت این حصار درونی حدود دو و نیم متر است. زیگورات کلمهای اکدی است که در بینالنهرین و ایلام برای معابد چند طبقهای استفاده میشده است. زیگورات چغازنبیل پلانی مربعی به طول ۱۰۵ متر دارد. این معبد در پنج طبقه و ارتفاع ۵۲ متر ساخته شده بوده که البته اکنون تنها دو طبقه و نیم با ارتفاع ۲۵ متر از آن باقی مانده است. این بنا با خشت و آجر ساخته شده است و به دو تن از خدایان بزرگ عیلامیها اینشوشیناک و نپیریشا هدیه شده است. این شهر در سال ۶۴۰ پیش از میلاد به دستور آشوربانی پال ویران شد درحالیکه ساخت بخشهایی از آن هنوز به پایان نرسیده بود. آثار ارزشمندی از حفاریها بدست آمده که شامل مجسمه برنزی ملکه نپیراسو همسر اونتاش، تبر مفرغی، مجسمه گاو نر، مجسمه شیر-عقاب، گل میخ و میخ سفالی، شیشه و ظروف سفالین است. مجسمه شیر-عقاب که در موزه شوش نگهداری میشد در زمان جنگ ایران و عراق بر اثر برخورد گلوله توپ کاملا متلاشی شد و ادامه راه آشور بانی پال را نوادگان او به انجام رسانیدند.
کاخ آپادانا
این کاخ در سال ۵۱۶-۵۲۱ پیش از میلاد به دستور داریوش هخامنشی ساخته شده است. این کاخ که بر بقایای کاخی از دوران ایلامی بنا نهاده شده است، قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده است. در حفاریهای صورت گرفته در این بنا، کتیبهای بدست آمده (این کتیبه در موزه لوور نگهداری میشود) که در آن معماری و چگونگی ساخت این بنا شرح داده شده است. کاخ آپادانا با مساحت ۱۰۴۳۴ متر دارای بخشهای مختلفی مانند تالار بارعام، حرمسرا، دروازه، حیاطهای مرکزی و کاخ پذیرایی بوده است. در معماری آن، ستونهای سنگی و دیوارهای خشتی با نمای آجری استفاده شده است. قسمتهایی از کاخ در زمان اردشیر اول در سال ۴۶۱ پیش از میلاد دچار حریق شده که در دوره اردشیر دوم بین سالهای ۳۵۹-۴۰۴ پیش از میلاد دوباره بازسازی شده است. امروزه از این کاخ عظیم دوره هخامنشی همانند تخت جمشید، ستونهای سنگی آن برجای مانده است که نشان دهنده ساختار آن است. بخش عمدهای از گنجینههای به دست آمده از کاوشها توسط فرانسویان به موزه لوور منتقل شده است. حتی سر ستونهای سنگی نیز با اره و پتک خرد شده تا حمل شوند. در کتاب سفرنامه خاطرات کاوشهای شوش نوشته مادام دیولافوا، نقل سفر ایشان و گنجینههایی که از ایران خارج کردهاند، آمده است. موزه شوش نیز در خیابان امام خمینی شهر و در نزدیکی کاخ آپادانا قرار دارد. ساختمان موزه در سال ۱۳۴۵ ه.ش. ساخته شده و شامل بخشهای مختلفی از دوران پارینه سنگی تا دوران اسلامی است. این موزه یکی از موزههای غنی ایران به شمار میرود.
مقبره دانیال نبی
دانیال نبی یکی از پیامبران بزرگ قوم بنی اسراییل بوده که در قرن هفتم پیش از میلاد میزیسته است. روایتهای متعددی از او وجود داشته ولی محتملترین آنان این است که دانیال معاصر با کورش هخامنشی بوده و از زادگاه خود به ایران آورده میشود و در شوش نیز فوت میکند. ولی مهمتر از نقل قولهای متعدد، توجه خاص و احترام مسلمانان و سایر اقلیتهای مذهبی به این مقبره است. این آرامگاه به صورت چهارطاقی با گنبد مخروطی شکل و مضرس همراه با دو گلدسته کاشیکاری است.
سازههای آبی سیکا(آبشارهای شوشتر)
مجموعهای از سازههای آبی چون آسیابها و آبشارهای شوشتر، بندها و چند اثر دیگر است. این مجموعه در دوران ساسانیان و به منظور بهرهگیری از انرژی آب، ساماندهی و ساخته شده است که طراحی و ساخت آن با توجه به زمان ساخت آن از پدیدههای صنعتی زمان خود به شمار میرود. این سازههای آبی به منظور جداسازی بخشی از آب رود کارون، بالا آوردن ارتفاع آب، استفاده از انرژی آب و مدیریت آن در طول یک کیلومتر مورد استفاده قرار گرفتهاند. که مهمترین بخشهای آن عبارتند از: بند میزان: در ابتدا بند میزان است که رود کارون را به دو بخش نهر گَرگَر و نهر شُطِیط تقسیم میکند. نهر گرگر نهری مصنوعی است که شاخهای از کارون را به داخل شهر و سازههای آبی هدایت کرده و ۴۵ کیلومتر بعد دوباره به کارون میریزد. این پل بند از ۱۰ دهانه با طول ۵.۲ ( پنج و دو دهم) متر تشکیل شده است. نهر گرگر: این نهر نیز بخش دیگری از این سازه و مجرای ورودی آب به سازه است. بستر این نهر با سنگهای بزرگ که با بستهای فلزی به هم متصل شدهاند سنگ فرش شده تا از تخریب مسیر جلوگیری شود. پل بند شادُروان: بر روی نهر شطیط بنا شده تا جریان آب را آرام و سطح آب بالا آورده شود. این پل بند دارای ۴۴ دهانه بزرگ و ۴۳ دهانه کوچک بوده است که هم اکنون بقایایی از ۹ دهانه در سمت شمال و ۲۸ دهانه در سمت جنوب باقی است. کلاه فرنگی: این بنا در کنار یکی از دروازههای قدیمی شهر قرار داشته و عملکرد کنترلی و نظارتی برای سازههای مختلف داشته است. قلعه سَلاسِل: مقر مدیریتی و حکومتی در زمانهای مختلف بوده است. احتمالاً در زمان هخامنشیان بنا گردیده است. این قلعه حوادث بیشماری را متحمّل شده است و از آن جمله میتوان به مقاومت هرمزان سردار ایرانی در مقابل اعراب در سال ۱۷ ه.ق. اشاره کرد که در این قلعه بنا به روایتی ۶ ماه تا دو سال مقاومت کرده و پس از تسخیر قلعه نیز مسلمان شده و پس از آن خدمات فراوانی به اسلام نموده است. مجموعه آسیابها و آبشارها: نهرها و تونلهای مختلف آب را در مسیرهای دلخواه هدایت کرده و به مصارف مختلف میرسانده است. مهمترین استفاده آن استفاده از انرژی آب برای چرخاندن آسیابها بوده که آب پس از آن بصورت آبشارهای زیبایی به داخل حوضچه ها ریخته میشده است. بندها و نهرهای دیگری نیز در این مجموعه وجود دارند که به تنظیم و هدایت آب کمک مینموده اند.